قانون مدنی، مجموعه ای از قوانین است که قواعد حاکم بر ارتباطات اشخاص در جامعه را بیان می کند. قانون مدنی ایران شامل ۳ جلد می باشد که در بخشی از جلد ۲، قوانین مهریه کشور (۲۴ قانون مهریه) ذکر شده است. ما در این مطلب، هر یک از این قوانین مهریه را عنوان می کنیم و به زبان ساده و قابل فهم درخصوص هر قانون مهریه، توضیح می دهیم.
توصیه می کنیم که برای فهم بهتر این ۲۴ قانون مهریه، حتما نگاهی به مطلب راهنمای جامع مهریه بیندازید تا آشنایی اولیه ای با فلسفه مهریه، اصطلاحات مهریه، انواع مهریه و میزان مهریه مناسب پیدا کنید.
قوانین مهریه، بسیار جالب هست. توصیه می کنم برای یکبار هم که شده، بخونید:
- ماده ۱۰۷۸) هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد، می توان مهر قرار داد.
توضیح: مهریه بایستی ارزش اقتصادی (مالیت) داشته باشد، بعنوان مثال: طلا ، نقره ، زمین ، خانه ، اتومبیل ، وجه نقد. همین طور باید بتوان مهریه را به زن منتقل نمود (قابل تملک). بعنوان مثال اموال وقف شده را نمی توان مهریه قرار داد.
- ماده ۱۰۷۹) مهر باید بین طرفین تا حدی که رفع جهالت آنها بشود ، معلوم باشد.
توضیح: مهریه بایستی بطور کاملاً واضح، مشخص گردد. مقدار، جنس و سایر ویژگی های مهریه بایستی ذکر گردد. بعنوان مثال نمی توان گفت مهریه شما، یکی از آن ۲ ماشین است بلکه بایستی همان ماشین مدنظر را دقیقاً اعلام نمود.
- ماده ۱۰۸۰) تعیین مقدار مهر ، منوط به تراضی طرفین است.
توضیح: فکر کنم واضح باشه! مقدار مهریه با رضایت زن و مرد، تعیین می شود.
- ماده ۱۰۸۱) اگر در عقد نکاح شرط شود که در صورت عدم تادیه مهر درمدت معین ، نکاح باطل خواهد بود ؛ نکاح و مهر صحیح ولی شرط باطل است.
توضیح: ممکن است شوهر در عقد نکاح (یعنی عقد دائم یا همون عروسی خودمونه!) قبول کند که اگر مهریه را در مدت معینی (مثلا ۲ ساله) به زن ندهد، عقد باطل شود. این شرط، غیرقابل قبول است ولی عقد همچنان پابرجاست و زن و شوهر هستند.
- ماده ۱۰۸۲) به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. تبصره: چنانچه مهریه، وجه رایج باشد؛ متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه در زمان تادیه، محاسبه و پرداخت می گردد.
توضیح: اگر مهریه، وجه نقد باشد؛ بایستی مهریه را به قیمت روز محاسبه و پرداخت کرد. بدین منظور، از فرمول زیر استفاده می شود:
بعنوان مثال: فرض کنید ازدواجی با مبلغ مهریه ۱۰ میلیون تومان در سال ۸۹ اتفاق افتاده باشد. اگر قرار باشد شوهر، مهریه را در سال ۹۴ به همسرش بدهد؛ مبلغ مهریه (با توجه به جدول شاخص قیمت سالانه بانک مرکزی) بصورت زیر محاسبه می شود:
در نتیجه مهریه ای که در سال ۸۹، ۱۰ میلیون تومان بود، بایستی در سال ۹۴ به میزان ۲۵ میلیون تومان به زن داده شود.
- ماده ۱۰۸۳) برای تادیه تمام یا قسمتی از مهر، می توان مدت یا اقساطی قرار داد.
توضیح: خیلی واضحه دیگه! یعنی میشه مهریه رو قسطی داد و یا مثلا به زن گفت که تا ۱۰ سال آینده پرداخت می کنم.
- ماده ۱۰۸۴) هرگاه مهر، عین معین باشد و معلوم گردد قبل از عقد، معیوب بوده و یا بعد از عقد و قبل از تسلیم، معیوب و یا تلف شود؛ شوهر ضامن عیب و تلف است.
توضیح: شوهر ضامن مهریه است. بنابراین تا وقتی که مهریه را در اختیار زن قرار نداده است، مسئول عیب و ایراد مهریه است.
- ماده ۱۰۸۵) زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده، از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد، امتناع کند؛ مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع ، مسقط حق نفقه نخواهد بود.
توضیح: زن حق دارد تا زمانیکه شوهر ، مهریه را پرداخت نکرده است، از انجام وظایف زناشویی خودداری کند. البته اگر مهریه دارای مدت پرداخت باشد (مثلا توافق شده باشد که مهریه ، ظرف ۱۰ سال پرداخت شود)، این ماده، منتفی است.
-
ماده ۱۰۸۶) اگر زن قبل از اخذ مهر، به اختیار خود به ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد، قیام نمود؛ دیگر نمی تواند از حکم ماده قبل، استفاده کند. مع ذلک حقی که برای مطالبه مهر دارد، ساقط نخواهد شد.
توضیح: اگر زن قبل از دریافت مهریه، وظایف زناشویی خود را انجام دهد؛ ماده قبل (ماده ۱۰۸۵) اعتبار ندارد و زن بایستی به وظایف زناشویی خود ادامه دهد.
- ماده ۱۰۸۷) اگر در نکاح دائم، مهر ذکر نشده یا عدم مهر شرط شده باشد، نکاح صحیح است و طرفین می توانند بعد از عقد ، مهر را به تراضی معین کنند و اگر قبل از تراضی بر مهر معین، بین آنها نزدیکی واقع شود، زوجه مستحق مهرالمثل خواهد بود.
توضیح: اگر در زمان عقد، مهریه مشخص نشده باشد، عقد صحیح است. در این حالت، اگر زن و مرد نزدیکی کنند، زن مستحق دریافت مهرالمثل خواهد بود.
- ماده ۱۰۸۸) در مورد ماده قبل؛ اگر یکی از زوجین قبل از تعیین مهر و قبل از نزدیکی بمیرد، زن مستحق هیچگونه مهری نیست.
توضیح: واضحه دیگه! 😀
-
ماده ۱۰۸۹) ممکن است اختیار تعیین مهر به شوهر یا شخص ثالثی داده شود؛ در این صورت شوهر یا شخص ثالث می تواند مهر را هر قدر بخواهد معین کند.
- ماده ۱۰۹۰) اگر اختیار تعیین مهر به زن داده شود، زن نمی تواند بیشتر از مهرالمثل معین نماید.
- ماده ۱۰۹۱) برای تعیین مهرالمثل، باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به اماثل و اقران و اقارب و همچنین معمول محل و غیره در نظر گرفته شود.
توضیح: همانطور که در مطلب راهنمای جامع مهریه شرح داده شد؛ ملاک تعیین مهرالمثل، شرایط دختر (خانواده ، تحصیلات ، ظاهر و …) است.
- ماده ۱۰۹۲) هر گاه شوهر قبل از نزدیکی، زن خود را طلاق دهد، زن مستحق نصف مهر خواهد بود و اگر شوهر بیش از نصف مهر را قبلا داده باشد حق دارد مازاد از نصف را عیناً یا مثلاً یا قیمتاً استرداد کند.
توضیح: فکر کنم واضح باشه! اگر بعد از عقد، نزدیکی رخ ندهد و شوهر، زن خود را طلاق دهد، بایستی نصف مهریه را بپردازد.
- ماده ۱۰۹۳) هرگاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر، زن خود را طلاق دهد، زن مستحق مهرالمتعه است و اگر بعد از آن طلاق دهد، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود.
توضیح: اگر مهریه مشخص نشده باشد و نزدیکی رخ نداده باشد، مهریه معادل مهرالمتعه است. اگر مهریه مشخص نشده باشد و نزدیکی رخ داده باشد، مهریه معادل مهرالمثل خواهد بود.
- ماده ۱۰۹۴) برای تعیین مهرالمتعه، حال مرد از حیث غنا و فقر ملاحظه می شود.
توضیح: در این مورد از قوانین مهریه عنوان شده که برخلاف مهرالمثل که براساس شرایط زن تعیین می شود (ماده ۱۰۹۱)، مهرالمتعه براساس شرایط مرد تعیین می گردد.
- ماده ۱۰۹۵) در نکاح منقطع، عدم ذکر مهر در عقد، موجب بطلان است.
توضیح: در نکاح منقطع (صیغه) بایستی میزان مهریه تعیین گردد. در غیر اینصورت عقد، باطل است.
- ماده ۱۰۹۶) در نکاح منقطع، موت زن در اثنای مدت، موجب سقوط مهر نمی شود و همچنین است اگر شوهر تا آخر مدت با او نزدیکی نکند.
توضیح: اگر در مدت زمان صیغه، زن فوت شود، شوهر باید مهریه را بپردازد. و اگر در مدت زمان صیغه، مرد با زن نزدیکی نکند، باز هم باید مهریه را بپردازد.
- ماده ۱۰۹۷) در نکاح منقطع، هر گاه شوهر قبل از نزدیکی، تمام مدت نکاح را ببخشد، باید نصف مهر را بدهد.
توضیح: در حالت صیغه، اگر شوهر با زن نزدیکی نکند و مدت زمان صیغه را ببخشد، مرد باید نصف مهریه را بپردازد.
- ماده ۱۰۹۸) در صورتی که عقد نکاح اعم از دائم یا منقطع، باطل بوده و نزدیکی واقع نشده، زن حق مهر ندارد و اگر مهر را گرفته، شوهر می تواند آن را استرداد نماید.
توضیح: اگر عقد باطل باشد (مثلاً وجود عیوب خاصی در زن ، فریبکاری در زمان عقد و …) و نزدیکی رخ نداده باشد، مهریه به زن تعلق نمی گیرد. دقت کنید که عقد، باطل است و این به معنی، طلاق نیست.
- ماده ۱۰۹۹) در صورت جهل زن به فساد نکاح و وقوع نزدیکی، زن مستحق مهرالمثل است.
توضیح: در این مورد از قوانین مهریه عنوان شده که اگر عقد، نامشروع و غیرقانونی باشد (مثلاً عقد بدون حضور ۲ شاهد مرد منعقد شده باشد، و یا ازدواج با خواهر رضاعی خود و …) و زن و مرد نزدیکی کرده باشند، مهریه معادل مهرالمثل خواهد بود.
- ماده ۱۱۰۰) در صورتی که مهرالمسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد یا ملک غیر باشد، در صورت اول و دوم زن مستحق مهرالمثل خواهد بود و در صورت سوم مستحق مثل یا قیمت آن خواهد بود، مگر اینکه صاحب مال اجازه نماید.
توضیح: اگر مهریه نامشخص باشد و یا ارزش اقتصادی نداشته باشد، مهریه معادل مهرالمثل خواهد بود. اگر مهریه جزء اموال شوهر نباشد، مرد بایستی آن مال و یا معادل آن مال را به زن بدهد.
- ماده ۱۱۰۱) هرگاه عقد نکاح قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود، زن حق مهر ندارد مگر در صورتی که موجب فسخ، عَنَن باشد که در این صورت با وجود فسخ نکاح، زن مستحق نصف است.
توضیح: اگر عقد، فسخ شود (مثلاً وجود عیوب خاصی در زن یا مرد، فریبکاری در زمان عقد و …) و نزدیکی رخ نداده باشد، به زن مهریه تعلق نمی گیرد. مگر آنکه مرد، عَنَن باشد (یعنی آلت تناسلی مرد، قدرت نعوظ و انتشار نداشته باشد) که در این صورت نصف مهریه به زن تعلق می گیرد.
منبع : عروس ایرانی