تعریف مهریه، مالی است که مرد (به نشانه محبت صادقانه) در هنگام ازدواج به همسر خود می پردازد و یا مسئولیت پرداخت آن را بر عهده می گیرد. ما در این مطلب، ابتدا درباره اینکه فلسفه مهریه چیست صحبت می کنیم. سپس درخصوص انواع مهریه زن و مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه بحث می کنیم. سپس به بررسی میزان مهریه مناسب پرداخته و راه های جایگزین مهریه سنگین را مطرح می کنیم. در انتها، تمامی ۲۴ قانون مهریه و نحوه محاسبه آن را به صورت ساده و قابل فهم مطرح می کنیم.
پیشنهاد می کنیم مطلب عقد محضری را که ارتباط نزدیکی با این مطلب دارد، مطالعه کنید. حتما به مطلب جامع برنامه ریزی عروسی صحیح نگاهی بندازید تا جشن عروسی بدون استرسی داشته باشید.
لیست موضوعات در این مطلب به قرار زیر می باشد:
- فلسفه مهریه چیست
- مهریه در قرآن و فرهنگ باستان ایران
- انواع مهریه
- میزان مهریه مناسب و منطقی
- قوانین مهریه
فلسفه مهریه چیست
فلسفه مهریه عروس و یکی از دلایلی که خداوند متعال آن را برای زن قرار داده است، مشخص شدن جایگاه طالب و مطلوب است. زن مظهر ناز است و مرد مظهر نیاز، زن مطلوب است و مرد طالب. مرد بایستی بداند که هر مطلوبی، ارزش و مهری دارد و مرد باید صداقت خود را در ابراز علاقه به مطلوب نشان دهد.
بعنوان مثال شما برای ابراز مهر و محبت به مادرتان، در روز مادر هدیه ای به ایشان می دهید. مسلماً مبلغ این هدیه مهم نیست، مهم اصل هدیه دادن است. این هدیه نشانه علاقه حقیقی شما به مادرتان است. مهریه نیز در اسلام، نوعی هدیه و پیشکش جهت نمایش صداقت مرد در ابراز علاقه می باشد. بالتبع اگر این گونه باشد، باعث ایجاد مهر و محبت میان زن و شوهر می گردد.
مهریه در قرآن و فرهنگ باستان ایران
معادل مهریه در قرآن، صداق است. خداوند در قرآن می فرماید: “و آتوا النساء صدقاتهن نحله” یعنی مهر زنان را بعنوان هدیه به آنها بدهید. بخاطر استفاده از کلمه “صدقاتهن” در این آیه؛ به آن، صداق نیز می گویند که نشانه صداقت مرد در ابراز علاقه و مهر به زن است. کلمه “نحل” در این آیه، به معنی زنبورعسل می باشد. بخاطر آنکه زنبورعسل بدون هیچگونه توقعی، عسل خود را می بخشد؛ مهریه نیز بایستی بصورت هدیه و بدون توقع باشد.
معادل مهریه در فرهنگ باستان ایرانی، کابین است. کابین کردن به معنی ازدواج کردن می باشد. شعر روبرو از گرشاسب نامه و مربوط به هزار سال پیش می باشد: عروسی است می شادی آیین او / که شاید خرد داد کابین اوی
انواع مهریه
مهریه در فقه و حقوق اسلامی (و بالتبع قوانین ایران) به ۳ دسته تقسیم می شود:
- مهر المسمی: همان مهریه متداول است که همگی شنیده ایم. در این حالت، زن و شوهر نسبت به میزان مهرالمسمی توافق نموده و آن را در عقدنامه ذکر می کنند. محدودیتی در میزان مهر المسمی در قانون قرار داده نشده است ولی شرایطی برای مهر المسمی وضع شده است که به قرار زیر است: دارای ارزش اقتصادی باشد، قابل نقل و انتقال باشد، مشخص و معلوم باشد، دارای منفعت عقلانی و مشروع باشد.
- مهر المثل: مهر المثل زمانی به زن تعلق می گیرد که مهر المسمی تعیین نشده باشد (و یا مهر المسمی مغایر با قانون باشد) و زن و شوهر عقد کرده و نزدیکی کرده باشند. در این حالت، بر اساس جایگاه و شرایط زن، مهریه ای برای زن تعیین می گردد که به آن، مهر المثل می گویند. عوامل تاثیرگذار در تعیین مهرالمثل عبارتند از: محل زندگی زن، تحصیلات زن، سن و زیبایی زن، شغل زن، موقعیت خانوادگی زن و …
- مهر المتعه: مهر المتعه زمانی به زن تعلق می گیرد که مهر المسمی تعیین نشده باشد (و یا مهر المسمی مغایر با قانون باشد) و زن و شوهر عقد کرده و نزدیکی نکرده باشند. در این حالت بر اساس توان و استطاعت مالی شوهر، مهر برای زن تعیین می گردد که به آن، مهر المتعه می گویند. دقت کنید که در این حالت (برخلاف مهر المثل) جایگاه و شرایط زن ملاک تعیین نیست.
مهر السنه، مهریه ای است که پیامبر گرامی اسلام بر حضرت زهرا مقرر کردند
همین طور ۳ واژه مهرالسنه، عندالمطالبه و عندالاستطاعه نیز مرتبط و پراستفاده می باشد:
- مهر السنه: مهرالسنه، مهریه ای است که پیامبر گرامی اسلام بر همسران خود و حضرت زهرا مقرر کردند. پیشوایان دین سفارشات مکرری در خصوص انتخاب مهرالسنه نموده اند. مقدار مهر السنه در زمان پیامبر معادل پانصد درهم نقره بوده است که به نرخ امروزی معادل ۸۰ میلیون تومان (حدود ۲۰ سکه بهار آزادی) می شود.
- مهریه عندالمطالبه: پس از جاری شدن خطبه عقد، زن می تواند مهرش را درخواست نماید و مرد موظف به پرداخت آن است. به همین دلیل، مهریه را عندالمطالبه می گویند.
- مهریه عندالاستطاعه: اگر در حین جاری شدن خطبه عقد، مهر را از نوع عندالاسطاعه در عقدنامه بنویسند، پرداخت آن از طرف مرد به زن بستگی به استطاعت و توان مالی مرد دارد. زن برای دریافت مهر عندالاسطاعه بایستی توان مالی مرد را ثابت کند!
میزان مهریه مناسب و منطقی
پیامبر گرامی اسلام (ص) فرموده اند: مهرها را سنگین نگیرید. مهر و محبت را باید خداوند مهربان فراهم آورد.
همانطور که گفتیم: مهریه هدیه ای است از جانب مرد به همسرش است که نشانگر علاقه صادقانه مرد می باشد. متاسفانه امروزه این مورد به یکی از معضلات ازدواج تبدیل شده است. مهرهای سنگین وسیله ای شده برای رفع نگرانی زنان از آینده شان. در واقع مهر سنگین ابزاری است برای تداوم زندگی مشترک و چه بسا زندگی مشترک عاشقانه! البته دلایل دیگری نظیر چشم و هم چشمی و … نیز به این امر دامن میزند.
-
آیا میزان مهر زیاد، ضامن تداوم زندگی متعهدانه است؟
آیا میزان مهریه زیاد، ضامن تداوم زندگی متعهدانه است؟
جواب را با سرک کشیدن به دادگاه های خانواده می توان یافت. در کوران سختی های زندگی؛ بجای آنکه زن از هنر زنانگی خود استفاده کند، مهر زیاد پشتوانه ای برای ناسازگاری وی می شود زیرا مرد توان پرداخت آن را ندارد. مرد نیز هر روز و هر ساعت کینه زن را در دل می پروراند. اینجاست که آزار و اذیت ها شروع می شود، طلاق عاطفی رخ می دهد، روابط پنهانی و نامشروع شکل می گیرد. این امر مقدس که نشانگر علاقه راستین مرد به همسرش بود اکنون کارکردی متضاد پیدا می کند.
تجربه سالیان گذشته ثابت کرده است که مهریه های سنگین، زندگی مسالمت آمیز به همراه محبت و تعهد ایجاد نخواهد کرد.
مسلماً وقتی حرف از هدیه به میان می آید، مبلغ مهم نبوده و خلوص نیت حرف اول را میزند. در خصوص مهر نیز این چنین است. اما توصیه شده است با توجه به شان خانوادگی زن، جایگاه اجتماعی وی، میزان تحصیلات وی و … مهر تعیین گردد. بعلاوه در شرع و قانون هیچ محدودیتی برای میزان بالای آن وضع نشده است.
-
بهترین میزان مهریه چقدر است؟
بهترین میزان مهریه چقدر است؟
برای جواب دادن به این سوال، بایستی به ۲ نکته دقت نمود:
۱) در سال ۱۳۹۱، لایحه حمایت از خانواده تصویب گردید. براساس این قانون جدید مهریه، اگر مهر کمتر از و یا مساوی ۱۱۰ سکه باشد و مرد آن را بطور کامل پرداخت نکند، راهی زندان می شود. اما اگر بیش از ۱۱۰ سکه باشد و مرد ۱۱۰ سکه را پرداخت کند، دیگر زندانی نمی شود و برای سکه های بیشتر از ۱۱۰ سکه، دادگاه براساس تمکن مالی مرد تصمیم گیری می کند.
۲) امام رضا (ع) فرموده اند: “هنگام ازدواج تلاش کنید که مهریه از مهرالسنه تجاوز نکند”. همانطور که بالاتر عنوان کردیم: مهرالسنه، مقداری بود که پیامبر (ص) برای حضرت زهرا (س) مقرر نمودند و معادل حدودا ۲۰ سکه طلا می باشد.
با توجه به ۲ نکته بالا می توان دریافت که مهریه بیش از ۱۱۰ سکه، چندان تضمین پرداخت ندارد و همین طور بنا بر سفارشات ائمه اطهار، مهر نبایستی از ۲۰ سکه طلا تجاوز نماید. حال با دید بهتری، مقدار مهریه مناسب، منطقی و معقول را انتخاب کنید.
-
جایگزین مهر سنگین چیست؟
جایگزین مهریه سنگین چیست؟
با توجه به مطالب گفته شده می توان دریافت که مهر سنگین، تضمینی برای زندگی مشترک نیست و حتی دریافت بیش از ۱۱۰ سکه، دشوار می باشد. بنابراین چه تضمینی برای زنان وجود خواهد داشت که زندگی مشترک شان به مشکل برنخورد؟
برای جواب دادن به این سوال، بایستی به ۳ نکته دقت نمود:
۱) باید دقت داشت که در مراسم خواستگاری و دوران نامزدی بایستی شناخت خوبی نسبت به همسر آینده از طریق انتخاب معیارهای ازدواج مناسب بدست آورد و تا به شناخت مناسب نرسیدید، پاسخ مثبت ندهید. مسلماً این شناخت، شناختی اولیه خواهد بود و شناخت کامل نیاز به گذشت سال ها خواهد داشت.
۲) برای رفع دغدغه ناشی از عدم شناخت کامل همسر آینده، می توان از شروط ضمن عقد استفاده کرد. این شروط، محکمه پسند تر و منطقی تر از مهریه های بالاست. مثلاً می توان در زمان عقد شرط کرد که اگر شوهر برای مدت معینی غائب شود و یا سوء رفتار خاصی نشان دهد، زن خود را مطلقه نماید.
۳) فرض کنید خانمی برای اثبات حسن نیتش با مهری اندک (نظیر ۵ سکه) به عقد همسر خود درآید. مرد نیز با کوچکترین اختلافی، آن را پرداخت کند و زن را طلاق دهد. در این شرایط، قانون مبلغی را علاوه بر مهر برای مرد تعیین می کند که به همسرش بدهد تا پشتوانه ای برای خانم باشد. (به این مبلغ، نحله می گویند)
قوانین مهریه
قوانین مهریه
قانون مدنی ایران شامل ۳ جلد می باشد که در بخشی از جلد ۲، ۲۴ قانون مهریه ذکر شده است. ما در مطلب قوانین مهریه، تمام قانون های آن را عنوان کرده ایم و به زبان ساده و قابل فهم درخصوص هر قانون، توضیح داده ایم. بعنوان مثال در اینجا به ۲ مورد از قوانین اشاره می کنیم:
- هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد، می توان مهر قرار داد. توضیح این قانون آنست که مهر بایستی ارزش اقتصادی (مالیت) داشته باشد، بعنوان مثال: طلا، نقره، زمین، خانه، اتومبیل، وجه نقد. همین طور باید بتوان آن را به زن منتقل نمود (قابل تملک)، بعنوان مثال اموال وقف شده را نمی توان مهر قرار داد.
- چنانچه مهریه، وجه رایج باشد؛ متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه در زمان تادیه، محاسبه و پرداخت می گردد. توضیح این قانون این است که اگر مهر، وجه نقد باشد؛ بایستی آن را به قیمت روز محاسبه و پرداخت کرد. ما در مطلب قوانین مهریه، فرمول محاسبه به نرخ روز و همین طور مثالی را برای روشن شدن محاسبه آن آورده ایم.
منبع: عروس ایرانی